Bij burgerinitiatieven gaat het meestal over ‘zachte’ onderwerpen, zoals leeszalen, tuintjes en zorg voor ouderen. Toch zijn er ook op het gebied van veiligheid en leefbaarheid mooie voorbeelden van burgerparticipatie en doe-democratie. Zo dragen veel burgers bij aan opsporingsonderzoek door de politie, bijvoorbeeld via Burgernet en Amber Alert. Buurt Bestuurt is een Rotterdam initiatief, dat inmiddels al vijf jaar laat zien dat bewoners ook op veiligheidsvraagstukken verantwoordelijkheid nemen.

Samen beslissen over politie-inzet
Wijkagent Hans Hoekman, nu operationeel expert bij de Rotterdamse politie bedacht in 2009, samen met de chef van zijn wijkteam Fons Bijl een nieuwe methode om de betrokkenheid van burgers bij hun wijk te vergroten. Hij noemde het Buurt Bestuurt. In een Buurt Bestuurt- comité bepalen buurtbewoners samen met de politie (vaak de wijkagent), gemeente-ambtenaren en Stadsbeheer wat de belangrijkste veiliheidsproblemen in hun buurt zijn. Voor de top-3 die daar uit komt, worden concrete afspraken gemaakt wie welke actie onderneemt. Bewoners geven aan wat zij kunnen bijdragen. Politie en Stadsbeheer stellen 200 uur ter beschikking en de gesprekspartners beslissen samen waar die inzet naar toe moet gaan. Na verloop van tijd maken de partners op een volgende bijeenkomst de balans op en start de cylcus opnieuw.

Voorbeelden van Buurt Bestuurt projecten
Uit de top-3 van de Buurt Bestuurt comités zijn onder andere de volgende acties voortgekomen: snelheidsovertreders bekeuren, zwerfvuil opruimen, verkeersoverlast verhelpen, straatverlichting verbeteren, hangjongeren zich laten inzetten voor de buurt, beschilderen van een blinde muur, opzetten van een huiswerkklas, uit eten gaan met een groep senioren, groen in de buurt aanbrengen, een veilige fietsroute naar school opzetten, de speeltuin opknappen en met elkaar een schoonmaakactie houden.
Op de eerste vergadering van Buurt Bestuurt in de Rotterdamse wijk Hillesluis bespraken de bewoners waar de politie en de deelgemeente volgens hen extra aandacht aan zouden moeten besteden. Ze  kwamen tot de volgende drie problemen: rondslingerend vuil naast containers, te hard rijden en de parkeerdruk in de wijk. En ze hadden ook ideeën over hoe dat zou kunnen. Bijvoorbeeld, om het te hard rijden in de wijk te ontmoedigen stelden de bewoners voor een verkeersbord met een smiley aan te schaffen. Afhankelijk van de snelheid waarmee een automobilist het bord passeert, vertoont de smiley een blije dan wel boze uitdrukking. Het idee is dat de smiley chauffeurs motiveert om zich aan de geldende snelheidsregels te houden.

Eigenaarschap
Hoekman bedacht de methode Buurt bestuurt omdat hij vindt dat de politie en andere professionals vaak te ingewikkeld denken over veiligheid, omdat ze teveel gericht zijn op repressie. Volgens hem is het effectiever om te werken aan het gevoel van veiligheid van bewoners, door het versterken van het onderlinge vertrouwen en door samen te werken aan een oplossing. Het is een bottom-up methode, die bewoners de mogelijkheid geeft meer grip te krijgen op hun eigen leefomgeving. Hij wil dus ook dat Buurt bestuurt kleinschalig blijft. Anders ligt volgens hem institutionalisering op de loer: dat instellingen zich het initiatief gaan toe-eigenen. Terwijl Buurt Bestuurt van de bewoners is. Niet van de politie en niet van de gemeente, maar van de bewoners.

Positieve en negatieve kanten
De aanpak is een succes. Rotterdam telt momenteel ruim zestig Buurt Bestuurt- comités. Verschillende andere gemeenten zoals Gouda en Den Haag hebben het idee overgenomen. In sommige wijken hebben ook ondernemers zich aangesloten. De professionals die meedraaien in de comités vinden dat ze meer zicht hebben op wat er leeft onder de bewoners. Natuurlijk zijn er ook schaduwzijden. Het aantal actieve bewoners is vaak laag, niet altijd representatief voor de buurt. Er zijn te weinig jongeren en te weinig allochtonen die participeren in de Buurt Bestuurt- comités. Het hierboven genoemde Buurt Bestuurt comité in Hillesluis moest een jaar wachten voordat de gemeente een smiley-verkeersbord in de wijk plaatste. De bewoners voelden zich niet bij machte om hun idee uitegvoerd te krijgen en liepen aan tegen gemeentelijke onwil. In de kapitaalkrachtiger wijken – Hillegersberg of Kralingen-Oost – waar hoger opgeleide Rotterdammers wonen, is voldoende burgerkracht aanwezig. Zij hebben de juiste contacten en weten zich, door opleiding en ervaring, in de regel beter te verweren tegen ambtenaren en autoriteiten.

Buurt Bestuurt  2.0
Het gemeentebestuur, met als wethouder voor veiligheid, handhaving en buitenruimte sinds 2014 Joost Eerdmans van Leefbaar Rotterdam, wil de Buurt Bestuurt- comités versterken  en uitbreiden. Zo is er een website gemaakt er is een Facebookpagina en een app om suggesties voor de top-3 te melden.

Bronnen:
Sociale Vraagstukken, 24 oktober 2015
Slow Management, winter 2017