Wat bezielt ons? Van verstarring naar vitaliteit verscheen bijna drie maanden geleden. Nu, na de zomer, verschijnen de eerste signalementen, recensies en interviews.

Overmanagement publiceerde een interview met Lenette Schuijt over de consequenties van haar analyse voor grote organisaties. Is er nog wel bestaansrecht voor hen als ze niet bereid zijn om te luisteren naar wat de tijd vraagt? Lees het interview.

Vastgelopen verhoudingen losmaken
Leo Euser van adviesbureau Eiffel wijdt een blog aan zomeroverpeinzingen over de vraag of  je als interim manager  verhoudingen kunt normaliseren in organisatiesystemen die zijn vastgelopen of hun tijd hebben gehad? Is het onbegonnen werk of is het een kwestie van volgorde (eerst normaliseren en bewust worden van de meerwaarde en daarna in actie op weg naar andere, nieuwere concepten van dienstverlening en organisatie)? Hij laat zich hierbij inspireren door Wat bezielt ons? van Lenette Schuijt.

Gedegen analyse
Volgens Jan Smit van organisatiebureau Broosz, dat organisaties begeleidt bij nieuwe vormen van organiseren, is het boek enerzijds een persoonlijke pamflet met een sterke morele dimensie van een betrokken organisatie ontwikkelaar die zich afvraagt ’waarom ze mensen zou blijven coachen om overeind te blijven in een organisatie die met de dag onmenselijker wordt’ (p.15) en die zich vaak verstrikt voelt ’in een doorgeslagen systeem, dat niemand wil maar ook niemand kan veranderen’ (p.20). Anderzijds biedt het boek een gedetailleerde diagnose van het verstarren en vastlopen van zes cruciale sectoren binnen onze samenleving en een ontwikkelperspectief vanuit Nieuw Organiseren. Jan Smit: “Dat maakt dit boek boeiend. Hier spreekt een collega die jarenlang haar hart en ziel gegeven heeft om organisaties en mensen in beweging te krijgen en die is gaan beseffen dat de manier waarop organisaties worden vormgegeven fundamenteel vastloopt. En die er tevens achter is gekomen dat de wijze waarop ze tot nu toe gepoogd heeft de ontwikkeling van organisaties te realiseren, niet heeft geresulteerd tot fundamentele veranderingen.” Lees de hele recensie.

Handvatten om zelf aan de slag te gaan
José Otte, oprichtster en eigenaar van MIZU en bezig met een promotieonderzoek aan de universiteit van Tilburg op het onderwerp Appreciative Inquiry, vindt Wat bezielt ons?  een boek om te lezen, bijvoorbeeld tijdens de vakantie periode, om daarna gelijk mee aan de slag te gaan in de eigen organisatie. “Schuijt heeft haar boek zorgvuldig opgebouwd tot een prettig leesbaar geheel, dat ons vele handvatten geeft om aan de slag te gaan met wat zij een perspectief noemt. Het boek nodigt uit om het in een ruk door te lezen. Maar als lezer kunt u ook alleen maar binnen uw eigen branche blijven en lezen hoe het daar gaat, en hoe het daar zou kunnen gaan. Schuijt haalt bijzondere auteurs aan in haar boek, en treedt daarmee buiten haar vakgebied van organisatiekundige. Dat is verfrissend voor de lezer. Een tip die ze geeft op blz 432, bijna aan het eind van het boek: “Als je binnen een dolgedraaid systeem werkt, is het de kunst je niet gek te laten maken. Dat doe je door een eigen invloedsgebied af te bakenen – hoe klein ook – en daarbinnen vanuit je eigen visie en passie bij te dragen aan de organisatie.” Lees de hele recensie.

Toch reden voor optimisme
Journalist Bert Peene van Managementboek Magazine had bij het lezen van Wat bezielt ons? moeite om zich aan de mismoedigheid te onttrekken waarvoor Schuijt in haar inleiding waarschuwt wanneer ze de verstarring in oude systemen bespreekt. “Per sector beschrijft zij symptomen die erop wijzen dat de systemen fundamenteel haperen en analyseert ze waar het misgaat; gedetailleerd en uitgebreid en dat heeft consequenties voor de lezer. Moeilijk verteerbaar vond ik het allemaal niet, wel erg veel.”
Volgens Peene wil Schuijt echter ook laten zien dat er ondanks het ‘systeemfalen’ voldoende reden is voor optimisme. “Tegenover de voorbeelden van alles wat mis is, zet zij verhalen over succesvolle alternatieven; initiatieven uit de ‘onderstroom’, zoals zij het noemt, waarin een nieuwe vitaliteit en creativiteit zichtbaar worden. Over kleinere en middelgrote ondernemingen, zoals de JP van den Bent stichting, Bosch Scharnieren en Metaal en Buurtzorg Nederland, die ervoor gekozen hebben de essentie voorop te zetten. Hun succes heeft onder meer te maken met het feit dat zij vanaf de grond zijn opgebouwd. Voor ‘klassieke organisaties’ is het volgens Schuijt veel moeilijker, zo niet onmogelijk, deel uit te maken van deze transitie. Die zijn te veel op efficiency en controle gericht. De angst om waardevolle zaken te verliezen lijkt groter dan de bereidheid naar nieuwe wegen te zoeken.”
De belangrijkste kritiek van Peene is dat de boodschap, dat de vanzelfsprekende vooruitgang waaraan we al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog gewend zijn, een onhoudbare illusie is, niet nieuws is. Toch concludeert hij: “Ze mag dan niet nieuw zijn; die boodschap mag best nog een keer verkondigd worden.” Lees hier de hele recensie van Bert Peene.

Prikkelend en inzichtrijk
Trainer/coach/facilitator C. van de Sanden schrijft in een recensie in het Tijdschrift voor Coaching (oktober 2014) “Pas als je een niveau hoger gaat zie je de patronen van wat ontstaat.” Onder dat motto heeft Lenette Schuijt een omvangrijk boek geschreven met als doel om zowel het falen van het oude maatschappelijke systeem zichtbaar te maken, als licht te werpen op de groeiende onderstroom van initiatieven die worden gecreëerd vanuit een andere manier van denken.
“Lenette Schuijt heeft een prikkelend en inzichtrijk betoog geschreven. Na beschrijving van de misstanden in elk van de maatschappelijke sectoren is haar conclusie van systeemrot onontkoombaar. Haar visie op een nieuw paradigma is hoopgevend. In die visie verbindt zij management- en leiderschapsvraagstukken aan spirituele waarden als non-dualiteit, mindfulness en zingeving. De transitie die zij beschrijft gaat niet langer uit van een materiële of technologische vooruitgang, maar van een vooruitgang in bewustzijn. De uitdaging aan ons als individu is om te handelen vanuit onze innerlijke bron. Dit maakt ons als mens effectiever om te midden van complexiteit en onderlinge afhankelijkheid van betekenis te zijn. Het besef daagt; we zijn niet stuurloos, iedereen stuurt mee.” Lees de hele recensie

Een harde spiegel
Nico de Jong schrijft op 8 januari 2015 op Managementboek.nl dat grote bureaucratische organisaties stelselmatig vernieuwingen inkapselen of ontkrachten ze. “Lenette Schuijt wil met haar ‘Wat bezielt ons?’ het falen van de oude systemen onder de aandacht brengen en daar de groeiende onderstroom van mensen en groepen die nieuwe initiatieven ontwikkelen tegenover stellen.
In het eerste deel van ‘Wat bezielt ons?’ analyseert Schuijt wat er mis is met onze huidige samenleving en welke dominante manieren van denken de enorme problemen van onze tijd hebben veroorzaakt. Ook onderzoekt zij of er sprake is van een paradigmawisseling en welke alternatieve denkwijzen opgang doen. Het tweede deel van het boek is gewijd aan het systeemfalen van zes maatschappelijke sectoren: wetenschap, overheid, zorg, onderwijs, het bankwezen en het bedrijfsleven. Schuijt beschrijft hier ook telkens een aantal experimenten uit de onderstroom en benoemt de principes die daar onder liggen en duiden op een beginnende paradigmaverschuiving. Het derde deel gaat over nieuwe omgangsvormen in de samenleving. De auteur laat hier nieuwe vormen van samenwerken, organiseren en leiderschap de revue passeren.
Het begin van ‘Wat bezielt ons?’ zorgt gemakkelijk voor verontwaardiging en boosheid. De klassieke bolwerken willen maar geen horizontale netwerken worden. Verandering lijkt nog ver weg. Ontmenselijking en verdinglijking voeren nog steeds de boventoon als gevolg van sterke planning- en controlmechanismen. Gelukkig is er inmiddels ook voldoende aanleiding tot optimisme. Dat maakt Lenette Schuijt duidelijk met de vele positieve voorbeelden en alternatieven die dagelijks om ons heen ontstaan. Een harde spiegel dus, maar vooral ook een heerlijk boek.”

Op 25 april zag hoogleraar Jan Jonker (Radboud Universiteit Nijmegen) een relatie tussen zijn eigen werk en mijn boek. “Haar boodschap is helder en duidelijk: zonder transitie van die systemen komen we niet door deze eeuw heen. Dat is een boodschap die aansluit bij het grote verhaal van collega Jan Rotmans, maar ook – en juist daardoor extra spannend – bij verhalen van mensen, zoals Wouter Hart met ‘Verdraaide Organisaties’, Maurits Keijveld c.s. met ‘De Kracht van Platformen’ van of – nog iets verder terug – Brafman and Beckstrom met ‘ De Zeester en de Spin’ en weer verder terug naar Simon Sinek en zijn magistrale ‘People buy Why you do it.’ En er is nog veel, veel meer.”
Jonker geeft een aangepaste weergave van de flaptekst van het boek: “Tegelijkertijd is er in de haarvaten van de samenleving nieuwe vitaliteit en creativiteit zichtbaar. Steeds meer mensen nemen samen met gelijkgestemden het heft in eigen handen. Ze zetten alternatieve bedrijven, initiatieven, experimenten en projecten op, die met elkaar een revolutionaire onderstroom vormen. In deze nieuwe wereld gelden wezenlijk andere principes, zoals co-creatie, gemeenschap, delen en van betekenis willen zijn.”

En laat dat nu ook precies de kern van zijn  eigen theorie over Nieuwe Business Modellen zijn. De kern is volgens hem ‘prutsenderwijs op weg’ op basis van gedeelde, collectieve en meervoudige waarden. Op basis daarvan werken aan ‘community-based’ business modellen. Samen werken aan wat van waarde is, daarbij fors geholpen door alomtegenwoordige sociale technologie die tegen fractionele kosten snelheid en bereik mogelijk maakt. ’Gewoon maar gaan en samen doen’ is dan het parool. Lukt het niet, dan direct stoppen en opnieuw beginnen. Alleen zo komen we achter andere vormen van organiseren en krijgt de transitie gestalte.” Een echte recensie is de bijdrage van Jan Jonker dus niet. De boodschap van mijn boek onderstreept die van hem. Prima toch?

Zelf een recensie schrijven? Reageer hier onder!