In het epicentrum van de informatietechnologie, Silicon Valley, sturen de medewerkers van Apple, Yahoo, eBay en Google hun kinderen naar een school waar geen computer te vinden is. Hier staat een van de Waldorf-scholen, die werken vanuit een leerfilosofie gericht op fysieke activiteit en het leren via creatieve, praktische opdrachten. De leerkrachten menen dat computers een belemmering vormen voor creatief denken, beweging en menselijke interactie. In de klassen hangt een ouderwets schoolbord, er staan boekenkasten met encyclopedieën en de kinderen schrijven met potloden. De kinderen leren over breuken door een cake of taart te verdelen in vier, acht of zestien delen. Het hele kind wordt aangesproken, niet allen cognitieve en verbale vaardigheden.

Het feit dat informatiespecialisten hun kinderen naar een dergelijke school sturen geeft een interessante draai aan de discussie over computers in het onderwijs. Er is veel kritiek op de digitalisering van het onderwijs. Tegenstanders vinden dat de technologie teveel een doel op zich dreigt te worden in plaats van een ondersteunend middel. Ze wijzen op nadelige effecten van veelvuldig gebruik van digitale leermiddelen, zoals concentratieproblemen, hyperactiviteit, rusteloosheid, stress, slapeloosheid en verslavingsverschijnselen. Volgens de Duitse geheugenonderzoeker Manfred Spitzer doet computergebruik afbreuk aan het geheugen en leidt het tot ‘digitale dementie’. Het brein van jonge kinderen zou worden overbelast, hetgeen hun cognitieve en creatieve vermogens zou belemmeren. Bovendien zou digitaal onderwijs de sociale vaardigheden en empathische vermogens aantasten, zodat leerlingen moeilijker echte verbintenissen aangaan. Games zou leiden tot een gestandaardiseerde manier van denken in plaats van het versterken van het individuele denkvermogen, terwijl onderwijs juist zou moeten aanzetten tot nieuwe gedachten.

Onderzoek van de Universiteit van Glasgow, waarin de effecten van gaming en televisie kijken werden vergeleken, wees echter uit dat de negatieve effecten gering zijn. De moeders van ruim elfduizend kinderen hielden vijf jaar lang het aantal uren bij dat kun kinderen tv keken en games speelden en noteerden welke gedragsveranderingen ze zagen. Video games spelen had geen enkel effect op gedrag, concentratie of emotionele reacties. Alleen kinderen die vijf jaar lang meer dan 3 uur per dag televisie keken ontwikkelden gedragsproblemen, maar ook bij hen was geen sprake van hyperactiviteit of concentratiestoornissen.

Hoe het ook zij, technologische ontwikkelingen terugdraaien is geen optie. Kinderen komen al op jonge leeftijd in aanraking met computers, iPads en sociale media. Het zijn hun belangrijkste bronnen van informatie en kennis. Scholen kunnen de ogen niet sluiten voor dat gegeven. Wel kunnen scholen het voorbeeld geven in een verstandig gebruik van digitale leermiddelen: als middel en niet als doel op zich. Bewust gebruik van digitale leermiddelen leidt tot gerichter benutten van de klassikale momenten voor een wezenlijke ontmoeting, die in het klassieke schoolsysteem eigenlijk niet aanwezig is. Dat is de intentie van Flipping the Classroom, een vorm van onderwijs waarin klassikale kennisoverdracht vervangen wordt door video’s en online instructie. Door deze werkwijze kunnen leerlingen buiten de schoolmuren en de reguliere lessen kennis tot zich nemen. De klassikale tijd is bestemd voor het beantwoorden van vragen, individuele aandacht en verdieping door het bespreken van vraagstukken. Flipping the Classroom kan bijdragen aan gedifferentieerd onderwijs en maakt het voor leerlingen mogelijk om instructie te krijgen in hun eigen tempo. Zo volgt elke leerling op de Julianaschool in ’s Gravenpolder via digitale mogelijkheden een eigen leerlijn. De docent ziet waar meer begeleiding nodig is. De klassikale lessen zijn gericht op het samen oplossen van meer complexe vraagstukken.

Zo maakt juist E–learning het mogelijk om terug te keren naar de essentie van onderwijs: leren door een intense ontmoeting van leraar en leerling. Dat is wat niet alleen de Waldorf-scholen willen, maar heel veel vernieuwende scholen, of ze nu iPads gebruiken of niet. Digitalisering van het onderwijs is dan ook geen doel op zich, maar een middel om maatwerk te leveren en ieders talent tot bloei te laten komen.