Nieuws is een markt en klanten lok je met emoties. Dat is niet nieuws. Toch is – volgens Xandra Schutte, hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer – de afgelopen decennia een emotionalisering van de media gaande. Waren in de tijd van de verzuiling journalisten nog geneigd het oordeel te zoeken van autoriteiten binnen de eigen zuil, de laatste deccenia worden juist gezagsdragers met argwaan behandeld en groeit de journalistiek-van-onderop: de neiging om af te gaan op getuigenissen van vooral gewone mensen, vaak slachtoffers, gedupeerden of ooggetuigen. Mede daardoor wordt het nieuws steeds meer gepersonaliseerd, emotionele verhalen over een herkenbaar iemand spreken meer aan dan feiten. Nieuws moet worden opghangen aan aanwijsbare personen, zo lijkt het wel. Daarom doen BN-ers in de weekendbijlagen van grote kranten  een boekje open over hun depressies, echtscheidingen en overleden geliefden.

Xandra Schutte ontving op 21 april 2016 de Gouden Ganzenveer. Deze prijs gaat jaarlijks naar een persoon of instelling die veel heeft betekend voor het geschreven woord in Nederland. In haar dankwoord stond zij stil bij de emotionalisering van de media.

Een andere tendens die zij constateerde in de media is de theatrale manier waarop verslag wordt gedaan. Naming & shaming van bekende personen, de nadruk leggen op conflicten en onthulling van schandalen en polarisatie. De gedachte is alom aanwezig dat je spannende televisie krijgt als je prominente voor- en tegenstanders bij elkaar zet. Hoe eenduidiger de stellingen, hoe beter. Nuance is saai.
Daarbij komt dat het beeld een steeds grotere plaats heeft ingenomen. Beelden roepen sneller emoties op, zoals bleek bij publicatie van het jongetje Aylan dat was aangespoeld op het strand van Turkije.

Volgens Schutte zetten journalisten emotie steeds meer in als gereedschap om drie redenen. De moordende concurrentie tussen de media leidt tot een zoektocht naar de meer opwindende en sensationele nieuwsberichten. Uit onderzoek is bekend dat emotionele signalen de aandacht van lezers en kijkers veel langer vasthouden. En mensen reageren sneller op emoties dan op feiten en ideeen. Emoties raken ons meer. Schutte concludeert dat de grens tussen nieuws en entertainment vervaagt. Steeds vaker wordt het nieuws gebracht als een aflevering van een spannend vervolgverhaal, zoals de onthulling van de Panama Papers.

In hoeverre is dit een probleem?
Allereerst gaat volgens Schutte de reflectie verloren. De snelheid van het nieuws, de niet aflatende nieuwsgolven en live verslagen tijdens een gebeurtenis als de aanslagen onlangs in Brussel, maken dat we geen tijd hebben om het nieuws te laten bezinken, afstand te nemen en de gebeurtenissen in perspectief te plaatsen. In de snelheid is er meer ruimte voor een makkelijke, provocerende opmerking dan voor een degelijke analyse.

Ten tweede versterkt het bewust inzetten van emotie als instrument polarisatie in de samenleving. Dat was te zien bij de verslaggeving rond de geplande komst van een azc in Steenbergen. De beelden van woedende burgers en van een enkele bewoner die het opnam voor de vluchtelingen gaven de onjuiste indruk dat deze mensen lijnrecht tegenover elkaar stonden, terwijl beide groepen genuanceerde bezwaren hadden tegen de komst van het azc.

Ten derde werkt het gebruik van emotie in de media cynisme in de hand. De nadruk op conflicten en schandalen geven een volstrekt vertekend beeld hoe de wereld in elkaar zit. Zeker, de opwinding van het sensationele nieuwsverhaal is verslavend. Maar hoeveel emotie kan een kijker of lezer verdragen? We worden gevoelloos, stompen af, komen niet meer in beweging.

Xandra Schutte komt tot de slotsom dat de emotionalisering van de media zich niet meer laat terugdraaien. En op zich kan geraakt worden door het nieuws ook juist aanzetten tot maatschappelijke betrokkenheid. Daarvoor is wel iets meer tijd, afstand en reflectie nodig. Voorbij de schreeuwerige headlines, naar een verhaal in de diepte waarmee we ons echt kunnen identificeren, zodat de empathie van kijkers en lezers groeit.

Bron: De Groene Amsterdammer