Geconfronteerd met grote en groeiende zorgbehoeften, is het steeds duidelijker dat de huidige zorgmiddelen in de GGZ ontoereikend zijn om het lijden van clienten te verlichten. Een  transitie is dus hard nodig. Van een louter medisch model zou de geestelijke zorg zich moeten ontwikkelen naar een herstelgericht model. Zo’n model zou gebaseerd moeten zijn op het concept van positieve gezondheid,  op innovatieve inhoudelijke benaderingen en wetenschappelijke resultaten. In 2015 namen Jim van Os, Philippe Delespaul, Michael Milo en Wilma Boevink dan ook het initiatief tot een beweging De Nieuwe GGZ. Doel van deze beweging is een paradigmashift te bewerkstelligen in het denken over geestelijke gezondheidszorg. De beweging bestaat uit gepassioneerde wetenschappers, behandelaren, cliënten, ervaringsdeskundigen, ontwerpers, bestuurders, politici, veranderkundigen en ICT’ers.

Onvoldoende antwoord op psychisch lijden
De Nederlandse GGZ geldt als een voorbeeld voor Europa. Toch is ze op termijn niet duurzaam. Hoewel de kosten de afgelopen jaren sterk zijn gestegen is de kloof tussen zorgbehoeften en het beschikbare zorgaanbod groot gebleven. De GGZ heeft de afgelopen decennia veel aan kwaliteit gewonnen en de transparantie van de geleverde zorg is sterk gestegen. Maar de huidige GGZ blijft onvoldoende in staat om antwoord te bieden aan het aanwezige psychisch lijden.

Zorgverschraling
In het streven naar kwaliteitsverbetering is het behandelaanbod geoptimaliseerd op basis van richtlijnen en symptoomgeneeskunde. Dit ging ten koste van de behoeften en persoonlijke context van het individu. Daarnaast leiden zaken als een gecompliceerde interactie tussen partijen, de budgettaire maatregelen en groeiende administratieve en organisatielasten tot zorgverschraling in GGZ-instellingen. Als gevolg zijn er veel gedemotiveerde professionals die vervreemd raken van patiënten en hun omgeving. Symptoomreductie is, mede door de huidige financieringsmethode, steeds meer het doel. Hierdoor is er minder ruimte voor het leren omgaan met klachten, clienten laten ontdekken dat je ook met psychische problemen kunt bijdragen aan betekenisvolle doelen, en cliënten zelf regie laten voeren over hun  behandeling.

Positieve gezondheid
Een transitie in de richting van herstelgerichte zorg vraagt om een nieuwe kijk op psychisch lijden en gezondheid. Herstelgerichte zorg is geworteld in een positieve visie op gezondheid: niet uitgaan van ziekte maar van het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Een dergelijke visie past beter bij het managen van kwetsbaarheden in een ouder wordende populatie, waar chronische aandoeningen eerder regel dan uitzondering zijn. De beweging De Nieuwe GGZ pleit ook voor experimenten met het kantelen van de zorg, waarbij klassieke organisaties onderdeel zijn van de gemeenschap rond de individuele hulpvrager en diens context. Bovendien moet de professionele zorg weer een passende schaal (wijk, regio) krijgen, met een aanbod van professionele- en mantelzorg rond de behoeften van de hulpvrager. Op die manier kunnen psychiatrische zorg en maatschappelijke integratie beter worden geborgd.

eCommunity
Een van de initiatieven van De Nieuwe GGZ is het vormen van een eCommunity als drempelloos online zorgsysteem waarbij mensen zelf regie hebben over hun gezondheid, relaties en data. Digitale zorginnovaties worden nu onvoldoende benut, terwijl ze miljoenen Nederlanders kunnen helpen op het gebied van gezondheid en vitaliteit. In een E-community kunnen cliënten hun eigen dossier beheren, gebruikmakenvan zelfzorg en digitale hulpmiddelen, en samenwerken met medehulpvragers, ervaringsdeskundigen, mantelzorgers, hulpverleners en andere betrokkenen. In opdracht van het ministerie van VWS heeft de beweging enkele voorstellen uitgewerkt voor zo’n community. Het resultaat daarvan is een door een brede coalitie geschreven whitepaper ‘Beter met Elkaar’. Dit paper bevat oplossingsrichtingen die begin 2016 door de toenmalige minister van VWS, Edith Schippers, zijn overgenomen.

Samen Beter
De concrete uitwerking van dit paper is een van de projecten die SamenBeter nu uitvoert. SamenBeter ondersteunt en verbindt netwerken die een gezonde samenleving concreet vorm willen geven. Niet met dikke stapels papier, maar gewoon hands-on in de wijk. Hoe ziet een leefbare en gezonde wijk eruit? SamenBeter doet dat in 5 proeftuinen waar bewoners, professionals, ondernemers, ICT-partijen en vele anderen met elkaar bouwen aan een vitale wijk. Daarnaast werkt De Nieuwe GGZ aan een (landelijke) ICT infrastructuur, die het mogelijk maakt om in de proeftuinen (en daarbuiten) samen te werken en om, los van bestaande organisaties, eHealth en mHealth te ontsluiten.

Goede GGZ
De initiatiefnemers van de beweging schreven een boek: Goede GGZ. Daarin maken ze concreet hoe de nieuwe concepten in de praktijk vorm kunnen krijgen, in een optimale  hulpverleningsdiscipline, in organisaties die zijn toegesneden op goede GGZ, in gereedschap dat GGZ-hulpverleners ten dienste staat. Rode draad is het uitgangspunt dat de patiënt centraal staat: de unieke persoon, met een (te activeren) netwerk en een (te creëren) community eromheen, met echte aandacht voor de ervaringsdeskundigheid van de betrokkene. In deze video’s lichten de oprichters het doel en de werkwijze van De Nieuwe GGZ toe.