Eindelijk pakt de EU de multinationals aan die belasting ontwijken, zoals Starbucks, Apple en Fiat. Tevens worden de landen die dergelijke bedrijven tegemoet komen met belastingvoordelen op de vingers getikt door Brussel vanwege ‘illegale belastingafspraken’. Of Ierland dus 13 miljard wil terugvorderen van Apple. Dat bedrag is het belastingvoordeel dat de Amerikaanse elektronicagigant jarenlang illegaal heeft genoten in Ierland, waar Apple zijn Europese hoofdvestiging heeft. Uit een onderzoek van de commissie blijkt dat Apple al tientallen jaren een groot gedeelte van de winst naar een papieren hoofdkantoor doorsluist, dat in geen enkel land geregistreerd staat, waardoor het bedrijf nergens belasting betaalde. De Iers fiscus wist van de constructie en vond dat prima, blijkt uit hetzelfde onderzoek. Ierland heeft vele jaren voordelen aan Apple gegund. Zulke belastingafspraken zijn een een verkapte vorm van staatssteun. De EU pakt Apple aan. Is dat goed nieuws?

Gunstig voor multinationals?
De Europese Commissie claimt dat ze streeft naar ‘eerlijke’ belastingen. Het gaat de Europese Commissie daarbij vooral dat  multinationals overal hetzelfde moeten betalen, niet zozeer dat ze meer belasting gaan betalen. Het lijkt erop dat de Europese met de maatregelen haar macht in Europa wil vergroten. Zo streeft de Commissie al langer naar een Europa-brede winstbelasting die de belastinggrondslag voor multinationals in heel Europa gelijk zal trekken. Of de Europese bemoeienis zal leiden tot minder belastingontwijking of juist gunstig zal uitpakken voor multinationals is dan ook de vraag, volgens fiscaal-econoom Christiaan Vos. In de Volkskrant zet hij kritische kanttekeningen bij de Europese aanpak.

Bescherming van de vrije interne markt
Fiscale wetgeving is nog altijd grotendeels voorbehouden aan nationale staten. de EU heeft daar niets over te zeggen. De EU gaat over de interne markt en de daarnaan ten grondslag liggende vier vrijheden: het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal. Die bevoegdheid biedt de Europese Commissie een achterdeur om de fiscale souvereiniteit van de lidstaten aan banden te leggen. Europa kan zich met belastingen bemoeien via de aanpak van verboden staatssteun, zoals met Apple gebeurt. Maar ze kan ook concrete wetgeving invoeren, via richtlijnen zoals de deze zomer aangenomen richtlijn tegen belastingontwijking of via de rechtspraak van het Europese Hof van Justitie. En die rechtspraak toont zich zeer vriendelijk voor multinationals. Lidstaten mogen geen nationale bepalingen opnemen die strijdig kunnen zijn met bovengenoemde vier vrijheden. Het recht op vrije vestiging garandeert dus het recht op het zoeken naar de fiscaal meest voordelige situatie. Het streven naar een vrije interne markt waar bedrijven ongehinderd en met gelijke spelregels moeten kunnen concurreren. En die markt wil natuurlijk lagere belastingen. Een tariefverlaging voor multinationals zou moeten gelden voor alle bedrijven  en dat is financieel niet haalbaar. Dus creëren Europese landen speciale faciliteiten, waardoor multinationals feitelijk een lager belastingtarief hebben dan lokale bedrijven.

Europese belastingautoriteit?
De Europese lidstaten vrezen dat de EU maatregelen ertoe leiden dat multinationals minder zullen investeren. Een aantrekkelijk fiscaal vestigingsklimaat wil de EU ook, maar dan wel voor heel Europa en niet voor een paar landen zoals Nederland en Luxemburg. Ook de Amerikaanse regering liet – naar aanleiding van de claim op Apple – vorige week weten het niet te accepteren als de Europese Commissie zich ontwikkelt tot een soort supranationale belastingautoriteit. De al eerder ingediende plannen voor een gelijke grondslag voor winstbelasting in heel Europa, en die eerder onmiddellijk werden verworpen, lijken nu echter meer kans dan ooit te hebben omdat de EU ze presenteert als een strategie voor ‘eerlijke belastingen’. Wie kan daar nu tegen zijn?

Verschillende tarieven?
Of het ook eerlijker zal uitpakken, betwijfelt Christiaan Vos. Nu moeten landen een tarief hanteren voor alle bedrijven, waar ze door middel van speciale faciliteiten onderuit proberen te komen. Maar als de EU een eigen grondslag invoert wordt het mogelijk om voor multinationals een ander tarief (mits gelijk in heel Europa) te  hanteren dan voor midden- en kleinbedrijf en burgers . En voor multinationals zal dat natuurlijk lager zijn. Waarmee discriminatie een feit is en De EU bijdraagt aan de toenemende wereldwijde hegenonie van het grootkapitaal. Bovendien sluit een Eropa-brede grondslag concurrentie op belastingtarief tussen lidstaten niet uit. De druk om lagere belastingen te heffen, om multinationals aan te trekken, wordt daardoor alleen maar groter. Dat zou te voorkomen zijn door een centraal tarief vast te stellen en centraal belastingen te gaan innen. De grootte van de Europese interne markt is dusdanog interessant voor multinationals dat ze dan een hoger tarief zouden accepteren. Maar dat schept weer hele andere complicaties, bijvoorbeeld hoe de belastingopbrengst moet worden verdeeld over de lidstaten.

Gevaarlijke tendens
Hoewel het zo ver nog niet is, lijkt het wel die kant op te gaan, waarschuwt de Vos. Ondanks de vreugde van alle kanten dat de ontwijkende multinationals eindelijk orden aangepakt, is oplettendheid geboden. Het aanpakken van de verboden staatssteun en het invoeren van de richtlijn tegen belastingontwijking verkleinen allebei de fiscale beleidsvrijheid van lidstaten, waardoor een plan voor een Europa-brede winstbelasting dichterbij komt.

Bron: De Volkskrant