Docente Liesbeth Breek schrijft in haar blog voor de Crowd, een platform voor docenten die regie willen houden over hun eigen professionalisering, dat het lezen van een boek over onderwijs haar bewust maakte van de verschuiving die ze heeft meegemaakt in haar loopbaan als lerares. In het begin probeerde ze vooral bij te dragen aan de persoonlijke vorming van haar leerlingen en hen te stimuleren om na te denken over tradities. Geleidelijk aan kwam er een ommekeer. De gesprekken in school gingen steeds vaker over rendement en opbrengsten van het onderwijs, steeds minder over de kern van goed onderwijs. De pedagogische dimensie verdween naar de achtergrond. Het onbehagen groeide bij Liesbeth Breek. Zinvol onderwijs gaat volgens haar niet alleen over kennis en vaardigheden, maar ook over het creëren van ervaringen en het openen van betekenissen. Onderwijs is bedoeld om leerlingen thuis te laten raken in de wereld. Literatuuronderwijs is nadenken over jezelf in relatie tot literaire teksten en het meegeven van een moreel besef als kompas voor de volwassen wereld.

Bildung
Liesbeth Breek heeft het roer weer overgenomen en vult haar literatuuronderwijs in met gedichten en muziek, verbonden met de actualiteit. Zij behoort tot een groeiende groep docenten die het helemaal gehad heeft met het rendementsdenken en terug komt bij het oude ideaal van Bildung. In een complexe werld weet niemand precies welke kennis en beroepsvaardigheden een samenleving nodig zal hebben. Velen werken in een beroep dat nog niet bestond toen ze naar school gingen. Meer dan ooit moeten burgers in staat zijn om een eigen pad uit te stippelen, keuzes te maken en een eigen oordeel te vormen in de veelheid van informatie die voorhanden is. Door kennis van vorige generaties over te dragen  en leerlingen uit te dagen eigen ideeën en oordelen te vormen, dragen scholen bij aan bewuste burgers die koers kunnen houden in een onzekere wereld. Behave geschiedenis en literatuur horen kunst, muziek, verhalen, poëzie en filosofie dan ook pijlers onder het onderwijs te zijn.

Rendementsdenken verziekt de geest
Ramsey Nasr stelt in zijn blog dat het rendementsdenken in luttele jaren onze geest heeft verziekt. Door het rendementsdenken zijn we in rap tempo onze medemenselijkheid aan het verliezen. In het beste geval beschouwen we anderen als concurrenten, in het ergste geval als uitvreters en parasieten. Het schrikbeeld voor Nederland bestaat volgens hem uit mensen die slechts leven voor economische waarde, die elke empathie hebben verloren, alleen geinteresseerd zijn in het eigen verhaal (of het eigen ego) en die louter denken in onpersoonlijke cijfers.
Kunnen kunsten, filosofie en geschiedenis de wereld redden? Zij bieden geen antwoorden of pasklare oplossingen, maar werpen juist vragen op. Ze hebben geen economisch nu en dienen geen enkel praktisch doel in ons leven. Toch zijn het  juist deze schijnbaar nutteloze vakken die goede managers of bestuurders afleveren (niet de vele business schools ): mensen die begrijpen dat de wereld niet zozeer bestaat uit winst en efficiëntie, maar uit onvermogen, verlies en vergankelijkheid, en dat die net zo goed waarde hebben. Volgens Nasr is het juist nu, met de wekelijkse verdrinkingsdood van tientallen immigranten, de onthoofdingen van IS, de terroristische aanslagen in Europa, nodig dat het onderwijs naast kennis ook zaken als meerduidigheid, empathie, verbeelding en oordeelsvorming bij brengt. Omdat anders onze samenleving morgen niet meer bestaat. Juist de opleidingen met en minder directe toepassing en van ogenschijnlijk minder nut vormen onze grootste bescherming tegen kortzichtigheid , fundamentalisme en platte economische verhoudingen.

Onderstroom biedt tegenwicht
Het is goed dat er in het onderwijs meer oog is gekomen voor professionaliteit en resultaatgerichtheid. Het is uitstekend dat opleidngen zich meer richten naar de realiteit en de wensen van het beroepsveld. Maar scholen hebben ook een rol in het voorbreiden van jonge mensen op de complexe wereld waarin zij zelf hun weg moeten zoeken. Gelukkig zijn er steeds meer docenten zoals Liesbeth Breek, die hun eigen weg kiezen temidden van stappenplannen, outputregistraties, kengetallen en ranking lijstjes. Docenten die voor ogen houden waarvoor ze ooit docent wilden worden. Zij vormen de onderstroom in het onderwijs, het noodzakelijke tegenwicht tegen het exclusieve rendementsdenken.