Sinds 1 maart is voedselwetenschapper Louise Fresco de nieuwe bestuursvoorzitter van de Wageningen Universiteit. Zij volgde Aalt Dijkhuizen op die twaalf jaar de WUR heeft geleid. Louise Fresco heeft een lange carrière achter zich in de voedselwetenschappen en duurzaamheid. Eind jaren negentig was ze directeur onderzoek van de landbouworganisatie FAO van de Verenigde Naties in Rome. Daarvoor was ze, na een studie en promotie aan de landbouwhogeschool, jarenlang hoogleraar plantaardige productiesystemen in Wageningen. Na haar terugkeer uit Rome werd ze universiteitshoogleraar aan de UvA in Amsterdam. In 2001 kreeg Fresco een ere-leerstoel in Wageningen. Ook schreef ze boeken waarin ze vraagtekens stelde bij de productiviteit van de biologische landbouw en voor de VPRO-televisie maakte ze een aantal reportages over de bronnen van ons voedsel in de wereld.

Geen leverancier van oplossingen
In een interview met de Radboud Universiteit stelde ze dat universiteiten geen supermarkten zijn voor kant en klare oplossingen van maatschappelijke problemen. “De markt gaat altijd uit van een vraag. Maar vraag en nut vallen vaak niet samen. Naar veel nuttig onderzoek bestaat geen vraag. Neem het onderzoek naar een vaccin tegen malaria. De universiteit moet zelf de keuze maken dat te onderzoeken. Ook de overheid is gebaat bij een universiteit die niet louter produceert wat bestuurders willen. (…) Onderzoek wordt nu vaak gedreven door technologische ontwikkelingen. Neem de mobiele telefoons. Typisch zo’n marktding. Niemand heeft zich afgevraagd: willen wij dat ding? De universiteit moet daarop anticiperen. Willen we wel allemaal overal ter wereld onze email kunnen checken per mobiel?”

Keuzes en consequenties schetsen
In een interview met de Volkskrant (30 augustus 2014) stelt ze dat er een vertrouwenscrisis is tussen de wetenschap en de samenleving. “Het wemelt van de tegenstrijdige delen in de samenleving. Mensen vooral niet maar een ding, ze willen van alles tegelijk. Koeien die tussen de bloemen in de wei dartelen, een boer die alles ambachtelijk met de hand doet en die tegen de avond op zijn hek leunt en naar de zon staart en zegt dat het een mooie dag is geweest. Maar we willen ook goedkoop vlees.”
Volgens Fresco moet de wetenschap moet de trade-offs schetsen. “In elk geval is de oplossing niet, om dan (als universiteit) maar op eigen houtje de beste oplossing uit te werken. De meest efficiënte stal waarin dieren niettemin aantoonbaar weinig stresshormonen in het bloed aanmaken.”

Dialoog met de samenleving
De universiteit komt aldus Fresco uit een geschiedenis van technology push, waarvan vervolgens maar moest blijken hoe een technische oplossing maatschappelijk valt. Die tijd is volgens haar voorbij. “Het gaat nu om de dialoog en het schetsen van scenario’s.” Ze geeft een voorbeeld. Als mensen geen insecten willen eten, die aantoonbaar een prima bron van eiwitten zijn, moeten insecten misschien worden gebruikt als veevoer voor de dieren die we wel willen eten. “In die zin bepaalt de samenleving dan ook mede de research-agenda. Rond de vraag of dat kan: insecten als diervoer.”
Bepaalt de samenleving dan wat de wetenschap onderzoekt? “De samenleving heeft altijd gelijk. Alleen moeten we niet klakkeloos draaien, maar als wetenschap laten zien welke keuzes er liggen en wat de consequenties ervan dan zijn.”

In haar toespraak bij de opening van het academisch jaar aan Wageningen Universiteit stelt ze dat er een nieuwe Verlichting nodig is. Misverstanden en wantrouwen tussen wetenschap en samenleving moeten overwonnen worden. Het benadrukken van de geldigheid van wetenschappelijke methodes is daarbij volgens haar niet meer afdoende. Fresco wil een nieuwe manier verzinnen waarop de samenleving wordt betrokken bij het ontwikkelen van kennis. “In de huidige universitaire evaluaties tellen alleen publicaties en onderwijs. Ik ga inzetten op een derde component: dialoog met de samenleving.” Daarbij moeten we volgens Fresco accepteren dat “wetenschap onafhankelijk blijft, ook als dat leidt tot impopulariteit”. Hier kun je de integrale toespraak lezen.