In de afgelopen jaren is de schaal van onderwijsinstellingen enorm gegroeid. Hoewel dit heeft bijgedragen aan professionalisering, heeft het ook geleid tot hoge overheadkosten. De uitdijende schaal steeg sommige bestuurders naar het hoofd. Nogal wat lieten zich verleiden tot het spel van meer en groter, ten koste van de onderwijskwaliteit. De minister voelde zich geroepen op een appel te doen op het morele kompas van onderwijsbestuurders.

Perverse prikkels
De overheid stuurt steeds meer op resultaten, waardoor scholen de neiging krijgen om alleen dat aandacht te geven wat gemeten wordt. Professionele overwegingen raken zo op de achtergrond. De obsessie met toetsen en ranglijsten richt bovendien de aandacht exclusief op toptalenten en excelleren en holt het onderwijs van binnen uit. Het onderwijs is er noodgedwongen op gericht geraakt om economisch nuttige en productieve leerlingen af te leveren. Maar een school is geen bedrijf.

Toewijding
Veel jongeren vervelen zich stierlijk op school: de lesinhoud sluit totaal niet aan bij hun leefwereld, docenten spreken niet de taal van leerlingen en de werkvormen (zoals veel kennisoverdracht) zijn niet meer van deze tijd. Het is een wonder dat zoveel docenten dag in dag uit blijven proberen om leerlingen in de gelegenheid te stellen iets zinvols te leren. Ondanks de toenemende systeemlogica zoeken zij elke dag de ontmoeting van mens tot mens.

Vernieuwers genoeg
Talloze docenten en schoolleiders proberen het onderwijs van binnenuit te verbeteren. Ze zoeken naar andere lesvormen en didactiek, zetten de leerlingen aan het werk in projecten, en creëren open leercentra in het schoolgebouw. Deze vernieuwingen bevinden zich in de onderstroom van het onderwijs, buiten de officiële kanalen om, in de marge van grote onderwijsinstellingen of daarbuiten, in de vorm van experimenten. Van eigenzinnige scholen waar de individuele leerling centraal staat en niet het curriculum tot geheel nieuwe democratische en ondernemende scholen. Van E-learning en games tot Bildung. Van Flipping the classroom, waarbij technologie juist het contact in de klas ondersteunt, tot Steve Jobsscholen. Van samenwerken met bedrijven tot accent op fysieke integriteit, actief burgerschap en duurzaam vakmanschap, zoals Rotterdam Vakmanstad. Van nieuwe vormen van toetsen en verantwoorden tot andere invulling van de rol van bestuurders en toezichthouders.

Beginnende kanteling
Er komt beweging in het onderwijs. Leren vindt niet meer exclusief plaats in scholen. Dat is spannend, maar biedt ook veel kansen. Er ontstaan veelsoortige vormen van leren die dichter bij de leefwereld van jongeren staan. De leerling staat centraal, het onderwijs wordt daar omheen georganiseerd en vakken vertonen thematische samenhang. Minder standaardwerk en iedereen langs dezelfde lat. Scholen zijn minder naar binnen gekeerd en verbinden zich meer met de samenleving.

Vernieuwing kan nooit top-down worden ingevoerd maar ontstaat daar waar geleerd en gedoceerd wordt, in de interactie tussen docent, leerling en ouder. Juist daarom zijn deze vernieuwingen lang niet altijd zichtbaar. Ook worden ze vaak gefrustreerd door wet- en regelgeving. Er is een fundamentele kanteling nodig. Dat kan door de krachten te verenigen.

Platform om krachten te bundelen
United4Education wil al deze kleinschalige en onzichtbare vernieuwingen in de spotlights zetten. Het platform U4E is opgericht om al de initiatieven te bundelen, zichtbaar te maken en op die manier met elkaar het hele onderwijs te laten kantelen. Op 1 oktober presenteert U4E zich met een manifestatie in Beeld & Geluid. Bijna tweehonderd koplopers zijn uitgenodigd om met elkaar in gesprek te gaan en elkaars initiatieven te verkennen. Volgens inzichten vanuit de transitiekunde worden transitie-arena’s gevormd, rondom clusters van vergelijkbare vernieuwingen. Deze groepen zetten vervolgens transitiepaden uit, wegen om een transitie te versnellen. Ben jij ook een vernieuwer in het onderwijs en zoek je geestverwanten om samen het onderwijs te laten kantelen? Word lid van de Facebookgroep United4Education en laat je dagelijks inspireren door innovatief nieuws. Wil je je aansluiten bij dit platform? Meld je dan bij sandra.verbruggen@gmail.com