Gastcolumn door Huub ter Haar

Heb je gehoord dat gisteravond een 23-jarige jongen is overleden? Nee? Zal ik het dan maar vertellen? Er was geen ongeluk. Neem me niet kwalijk.

Is het je opgevallen dat je je aandacht spitst als zoiets je ter ore komt? Op deze manier wil ik je aandacht vragen voor de manier waarop we met nieuws omgaan. En met name met negatief nieuws. We worden er mee overladen in kranten, op de journaals en op internet. We zijn blijkbaar maar al te graag toeschouwer van ongeluk en ellende van anderen. Er wordt meer over ongeluk dan over geluk gesproken. Ongeluk scoort.

Nieuwsfabriek
Rob Wijnberg, de hoofdredacteur van het online journalistieke platform De Correspondent, schreef een alleraardigst boekje, getiteld ‘De Nieuwsfabriek. Hoe media ons wereldbeeld vervormen’. De journalistiek is volgens hem letterlijk verworden tot een fabriek, waar aandacht de onbetwiste graadmeter voor succes is. En voor toekomst van een medium. Aandacht immers leidt tot hoge kijkcijfers en lezersaantallen en dus tot advertentie-inkomsten en winstgevendheid. Het mechanisme is om burgers permanent gebiologeerd te houden met spectaculaire, vermakelijke of anderszins aandachttrekkende berichten. Nieuws werkt als suiker: verslavend. En is lang niet meer bedoeld om inzicht en/of betrokkenheid te kweken in en voor de wereld om ons heen.

Kijkers trekken
Het NOS Journaal bijvoorbeeld strijdt met RTL4 om de meeste kijkers. Het zestigjarige instituut is de laatste jaren in onderwerpkeuze steeds meer opgeschoven naar nieuws uit rechtbanken en over ongelukken. Want dat zijn items die kijkers trekken en vasthouden. Het Journaal bericht zelden over de dalende armoede wereldwijd of over het nieuwsfeit dat inmiddels 90% van alle kinderen in de wereld onderwijs kan volgen. Dat is ook nieuws. Nieuws dat op het eerste oog niet spraakmakend is, terwijl het dat eigenlijk wel is.

Vertekend beeld
De nieuwsfabriek onderbelicht de structurele vooruitgang. Bovendien maakt het snelle nieuws ons conservatief; de wereld zou er nu veel slechter aan toe zijn dan vroeger. En de berichtgeving voedt en herhaalt clichés, en doet tekort aan de nuance. De nieuwsfabriek geeft korte shots opwinding en afleiding, maar vertekent dus ons beeld van de werkelijkheid. En het gevolg is, dat mensen bang worden, behoudzuchtig en afzijdig. Het verzuurt ons mens- en wereldbeeld.

Zelf nieuws selecteren
Met welk nieuws, met welke beelden en met welke mensen omgeef jij jezelf? Hoe begin jij je dag? Zet je ’s ochtends meteen de nieuwsfabriek aan via radio, tv of nu.nl? Of volg je ’s avonds ademloos ‘Opsporing gezocht’ of ‘Opgelicht’? Wat komt er dan bij je binnen? Of begin je dag met stilte, met luisteren naar je eigen stem? Of voed je jezelf ’s avonds met mooie film of muziek, een goed gesprek of stilte?

Jezelf anders voeden vraagt om bewustzijn. Als je jezelf anders voedt hoef je minder angst te hebben, laat je je niet langer afschrikken door negatief nieuws. Dan zie je de ware vooruitgang en groeit je positieve blik op mens en samenleving.