Susanne Winnubst is kartrekker van een van de taakvolwassen teams bij ROC A12 en een van de pioniers van de nieuwe inrichting van de schoolorganisatie. “Toen de tiende afdelingsdirecteur in tien jaar vertrok hebben we het College van Bestuur gevraagd of we het zonder directeur mochten proberen. We wisten allemaal dat het anders en beter kon, maar we kregen het niet voor elkaar en wilden het een keer met elkaar proberen. Het CvB was meteen enthousiast. Zo zijn we met drie teams begonnen, die elk een eigen kamer kregen. We gingen te rade bij Buurtzorg en bespraken met elkaar hoe we de taken gingen verdelen. We moesten leren om anders te vergaderen, meer oplossingsgericht en meer gebruik maken van ieders denkkracht. De drie teams kozen elk voor een andere vorm van leiderschap. Wij kozen twee kartrekkers, een ander team koos voor een teamleider.” De drie teams kregen ruimte om zelf beslissingen te nemen en een eigen teambudget. Er werd een programma geïnstalleerd waardoor de teams zelf inzage hadden in hun financiën en daarop konden sturen. Ook de administratie werd per team ingericht. Drie keer per jaar ging Susanne om de tafel met het CvB om de resultaten te bespreken.

De pijl draait!
Dat was drie jaar geleden. Een jaar na het experiment werd besloten om de hele school zo in te richten. De volgende leidende principes werden geformuleerd: kleine teams, onderlinge afhankelijkheid binnen een team, het formuleren van een teamvisie en een teamplan en pluriformiteit. Onder het motto De pijl draait! (verwijzend naar het boek van Wouter Hart) kwam de bedoeling van het onderwijs, meer centraal te staan. Het is de ambitie van ROC A12 om goed, kleinschalig en betrokken onderwijs aan te bieden. Om jongeren te inspireren en voor te bereiden op de beroepspraktijk zijn sterke en taakvolwassen onderwijsteams nodig, die in staat zijn om niet alleen middels het lesaanbod informatie over te dragen, maar als team verantwoordelijkheid nemen voor het creëren van een omgeving waarin leren voor individuele jongeren centraal staat.

Professioneel en taakvolwassen
Voor goed, kleinschalig en betrokken onderwijs zijn dus goed functionerende teams nodig als het fundament voor het onderwijs. Deze onderwijsteams moeten voldoende taakvolwassen zijn om collectief (als team) verantwoordelijkheid te dragen voor de organisatie van het onderwijs. “Voor docenten volstaat het niet meer om enkel verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen lesuren, maar ze zijn als team aanspreekbaar op het totale lesaanbod van een opleiding.”
Dat betekent ook professioneel gedrag: elkaar aanspreken op gedrag, afspraken nakomen, en intervisie. “Professionele teams hebben invloed op hun eigen werk en op de opleiding en zijn niet langer slachtoffer of speelbal van besluiten van bovenaf. Ik heb vanaf de start hier tegen mijn eigen team gezegd: niet klagen, maar doe iets! Neem je lot in eigen hand, en neem de handschoen op. Met steun van je teamgenoten kun je samen veel moois tot stand brengen.”

Pluriformiteit
Omdat ieder team een eigen, unieke context heeft, hebben ze de ruimte om hun een eigen vormen te kiezen, bijvoorbeeld hoe ze de taken verdelen of het leiderschap invullen. Ook kiezen de teams hun eigen model om het onderwijs vorm te geven. Er is niet langer een afdeling ‘Onderwijsontwikkeling’ die dat voor de docenten bedenkt. De afdelingsdirecteuren zijn verdwenen, er zijn nog 3 locatiedirecteuren en een CvB. Naast meer ruimte en verantwoordelijkheid bij de teams, zijn er nieuwe vormen van horizontale verbinding en deskundigheidsbevordering. Zo is er de Innovatiekamer, waar docenten die actief zijn in allerlei landelijke netwerken, met elkaar informatie en kennis uitwisselen.
Het klimaat op het ROC A12 was altijd al erg gericht op eigen initiatief. Er zijn kansen genoeg, maar docenten moeten ze wel grijpen. “Nu doen we dat als team. Zo hebben we samen met een ict-docent een roostermodule ontwikkeld, iets waarvoor die docent zelfs een week eerder terugkeerde van vakantie. En we hebben een mandaat gekregen van de leiding om zelf op zoek te gaan naar goede docenten Nederlands en Rekenen. Dat zijn toch mooie voorbeelden?”

Resultaten
De herinrichting van de organisatie heeft veel energie losgemaakt in de teams. Tegelijkertijd is er ook onrust, want er gebeurt veel tegelijkertijd: een onderwijsverandering met een organisatieverandering. Dat roept binnen het team vragen en verwachtingen op. Toch zijn de docenten overwegend positief. Ze hebben meer plezier in hun werk en zijn meer gemotiveerd. Susanne: “Zo komen we wekelijks met het team bijeen, na lestijd, tussen 16 en 18 uur. Overleg, maar ook samen lessen voorbereiden. Dat was voorheen ondenkbaar, dan ging iedere docent naar huis om dat soort dingen alleen te doen. Wat we nu doen is belangrijk, want in het mbo heb je het hele team nodig om een beroep te doceren. Het is meer dan een vak geven.” Doordat de docenten zelf verantwoordelijk zijn voor het onderwijs, kunnen ze beter de studenten aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Het initiatief om te evalueren hoe de leerlingen de lessen beoordelen, komt nu uit hen zelf, en de enquête wordt gemaakt en afgenomen door de docenten. De resultaten van de evaluatie laten zien dat ook studenten de ontwikkeling positief ervaren.

Uitdagingen
Susanne: “Of het allemaal van een leien dakje gaat, deze overgang naar samenwerken binnen het team en taakvolwassenheid? Nee. Soms woedt er een storm, dan voel ik weerstand. Maar – denk ik dan – dat is dan maar even zo. Daar moet je ook niet te huiverig voor zijn. We zijn er nog lang niet, maar het perspectief is er.”
Gaandeweg ontdekken de teams nieuwe vragen, waarop ze met elkaar nieuwe antwoorden ontwikkelen. Een van die uitdagingen is de rol van de stafafdelingen. Net als de docententeams is de staf omgevormd naar ondersteunende teams. Die ondersteunende rol komt niet altijd uit de verf. “Dan geeft het team van personeelszaken wat cijfers door met een verzoek om een verbeterplan te schrijven. Liever heb ik dat ik hen kan vragen om mee te denken met een lastige kwestie die we tegenkomen.”

Hier kun je een video zien over de transitie van ROC A12