Gastcolumn door Owen de Vries

2014 is voorbij. Tijd om de balans op te maken. Veel mensen reflecteren op het afgelopen jaar. Hoe ging het? Wat ging er goed, niet goed? En niet te vergeten; wat wil ik (radicaal) anders doen in 2015? De meeste bedrijven hebben hun jaarplan 2015 afgelopen maanden gemaakt en staan in de startblokken. Voor banken was het helaas weer een moeilijk jaar. Niet eerder zijn er wereldwijd zoveel en zulke hoge boetes aan banken uitgedeeld, de regelgeving is strenger geworden en de publieke storm aan kritiek is niet gaan liggen. Hoe ziet de toekomst van banken er uit in 2015? Ongetwijfeld hebben zij ook hun jaarplannen klaarliggen. Hopelijk zijn ze niet meer uit op quick wins maar gericht op duurzaam bankieren. Maar wat is dat en wat is daarvoor nodig? Hieronder schets ik waar banken vandaan komen en welke essentiële bewegingen ze moeten maken om te komen tot duurzaam bankieren.

De rol van banken
Banken zijn de essentiële scharnier in onze westerse waardeketen, onmisbaar als het aankomt op het waarborgen van onze welvaart en welzijn. Zij geven mede vorm aan onze beschaving. Indien het ruilmiddel geld niet wordt gefaciliteerd door banken, keren we terug naar de ruilhandel. En dat willen we niet.
Gezien de cruciale rol van banken in de maatschappij moeten die veel verder kijken dan alleen ‘De Klant Centraal’. Klantgericht werken, zoals politiek en toezichthouders vragen, is een stap in de goede richting, maar te kortzichtig. Daarbij blijkt het vertrouwen niet wezenlijk vergroot als je de media en de laatste rapporten mag geloven. Het wordt tijd dat banken het volledige speelveld gaan overzien en mens, maatschappij, natuur en moraal leidend maken in hun activiteiten.
Dat is meer dan de huidige focus op winst, geld, B2C en B2B. Ik pleit voor mens- en maatschappijgericht bankieren. Daarvoor is nodig dat banken de verbinding weer maken met de samenleving. Om te komen tot een breder overzicht is het van wezenlijk belang om te leren van de fouten in het verleden, inzicht te hebben in de positie van het heden en een duidelijke toekomstvisie te hebben.

Verleden: leren van de fouten
De diverse crises zijn ontstaan door de kloof tussen de behoeften van de maatschappij en het aanbod aan financiële diensten van banken. Die kloof heb ik in mijn boek geduid door gebruik te maken van de 7 marketing P’s (product, prijs, etc.) en de 3 P’s voor duurzaamheid (planet, people, profit). Onvrede hierover is op veel manieren geuit: Bij demonstraties, in social media, in onderzoeken, in wetten, rechtszaken, maar ook op kunstzinniger manieren als in films, documentaires, cartoons, muziek en op de bühne in het theater. Maar hebben deze uitingen de kloof verkleind? Zijn banken intrinsiek veranderd? Nee, er is nog onvoldoende geleerd van het verleden.

Heden: start van de kanteling
De kanteling van bankgericht naar maatschappijgericht bankieren is nog maar net begonnen. Deze beweging wordt nu vooral nog aangestuurd door meer wetten, codes en regels. En niet te vergeten de bankierseed. Maar die beweging is tot nu toe eenzijdig en is niet motiverend voor bankmedewerkers. Het is van belang dit om te draaien en te appelleren aan de intrinsieke motivatie van mensen: waar gaat het hen echt om, waar willen ze een bijdrage aan leveren, waar willen ze echt hun energie op richten? Alleen vanuit een gezonde cultuur met gezonde motivatie heb je een basis voor de toekomst.

Toekomst: verbinding vanuit het hart
Door mijn eigen bancaire ervaring, en de reflectie daarop heb ik geconcludeerd dat banken drie bewegingen moeten maken. Ten eerste het hartelijk verbinden met de buitenwereld. Ofwel bewegen van een interne naar een externe oriëntatie. Toen ik bij ABN AMRO begon was ik vooral bezig met klanten adviseren, hun situatie in kaart brengen en hun behoeften peilen. Maar in de loop van de tijd was het management alleen nog maar geïnteresseerd in de cijfermatige resultaten, de bekende streepjes. Ook ging het alleen maar over kosten, processen en risicobeheersing. Die draai moet weer gemaakt worden. Daarvoor moeten banken wel weten waar ze in de buitenwereld op moeten letten.
Ten tweede het hartelijk verbinden met je persoonlijke binnenwereld. Ofwel van een extrinsieke naar een intrinsieke motivatie. Na de bankencrisis heeft de risico-regel-reflex toegeslagen, waardoor medewerkers nu bezig zijn met het invullen van afvinklijstjes in plaats van het vervullen van de verlangens van zichzelf en hun klanten. Dit zal niet makkelijk gaan gezien de mal van automatisering binnen de banken. Ook de uitspraak “De langste reis in je leven is die naar je hart.” geeft aan dat het hier niet gaat om een quick win maar om een sociaal-duurzame weg.

En tenslotte als derde, het hartelijk borgen en verankeren van bovengenoemde punten. Indien bankmedewerkers daadwerkelijk vanuit hun hart handelen, het gehele speelveld goed kunnen overzien en niet enkel de focus leggen op winst en de klant centraal dan geloof ik dat banken een enorme ethische hefboom bezitten die onze gehele samenleving duurzamer, eerlijker en mooier kan maken.