Vanuit een positieve houding
Het Vathorst College is een relatief jonge vernieuwingsschool. Het werd in 2005 opgericht naar aanleiding van het ontstaan van de nieuwe wijk Vathorst. Onder leiding van oud-directeur Ed van de Veer is het concept voor de school bedacht: onderwijs vanuit een positieve levenshouding en gebaseerd op het sociaal constructivisme. Het opdoen van kennis en vaardigheden hangt allereerst van het denken en doen van de leerling af. De docent geeft hierbij de richting aan en stimuleert de leerlingen.
De ‘bedoeling’ van het Vathorst College staat centraal: “wij halen het beste uit onszelf, de ander en de wereld, waarbij ieder leert op een manier die bij hem/haar past”. De principes van waaruit de docenten werken zijn positiviteit, gelijkwaardigheid, hoofd, hart en handen (kennis, persoonlijke ontwikkeling, vaardigheden). Daarnaast formuleren docenten en leidinggevnden hun rol als ‘richting, ruimte, ruggensteun’.

Verantwoordelijkheid
In het schooljaar 2016-17 zijn een aantal vernieuwingstrajecten geïnitieerd. In twee onderbouwleerhuizen en in de leerhuizen van de tweede fase zijn pilots gedaan met een nieuwe vorm van roosteren. Leerlingen kunnen daarbij meer keuzes maken wanneer ze welk vak volgen en/of aan welk vak werken, en er komen mogelijkheden om meer uren te volgen van vakken die een leerling lastig vindt. De doelen van deze ontwikkeling zijn meer maatwerk en gepersonaliseerd leren voor de leerlingen, effectievere lestijd en hogere examencijfers voor de vakken die leerlingen lastig vinden. Uiteraard vergt dit een grote mate van zelfkennis en verantwoordelijkheid van leerlingen, en wellicht ook sturing vanuit de mentoren. Alle leerhuizen krijgen ook meer autonomie: het team docenten dat op het leerhuis werkt mag beslissingen nemen die bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs. Docenten gaan met elkaar (in een soort van samensturing) een leerhuis managen, waardoor het een soort deelscholen worden.

Kunst en jezelf zijn
De school heeft vier pijlers, kunst, thematisch onderwijs, zelfverantwoordelijk leren en digitaal leren. In de loop van de jaren aangescherpt. De school staat bekend om haar aandacht voor kunst en cultuur. Men ziet kunst als ‘een nieuwe taal om jezelf te uiten die bijdraagt aan de persoonsontwikkeling’. De leerlingen kunnen tot in de bovenbouw vier kunstvakken volgen. Kunst speelt een centrale rol bij de ontwikkeling van leerlingen, bij de contacten tussen leerlingen onderling, en bij de contacten tussen leerlingen en docenten. De matinée, een lesblok op dinsdagmiddag waarbij leerlingen in de eerste twee jaren les krijgen van een docent over zijn of haar passie of hobby (zoals song writing, moleculair koken, robots bouwen en stage fighting), is ingebed in het onderwijs. Er is een goede sfeer op de school en dat de leerlingen zichzelf kunnen zijn op het Vathorst College, wordt enorm gestimuleerd door de kunstvakken en de vele feedback die leerlingen van elkaar en van docenten ontvangen. Docenten en leerlingen zijn van mening dat feedback een belangrijker rol moet spelen dan beoordelingen of cijfers, zodat leerlingen geholpen worden in hun ontwikkeling.

Klassen
In de onderbouw van het Vathorst College zitten leerlingen van verschillende leeftijden en niveaus bij elkaar in een leerhuis, waarin plaats is voor vijf klassen. In de onderbouwleerhuizen zitten klassen uit de eerste drie leerjaren door elkaar. Daarnaast zijn de eerste twee leerjaren ‘dakpan’-klassen, waarin VMBO-t en HAVO leerlingen of HAVO en VWO leerlingen samen zitten. In het derde leerjaar zijn er aparte VMBO-t klassen, omdat deze leerlingen al schoolexamens moeten maken. In het vierde leerjaar zijn de HAVO en VWO klassen ook gescheiden. Leerlingen kunnen in een dakpanklas laten zien dat zij een hoger niveau aankunnen. Het stimuleert veel leerlingen hun best te doen.

    Gebouw
Het Vathorst College heeft vanaf het begin belang gehecht aan haar rol in de wijk. De school is gevestigd in een multifunctioneel gebouw: ICOON waarin, naast de school, de openbare bibliotheek Eemland, de Stichting Kinderdagverblijf Amersfoort, Scholen in de Kunst en sportvoorzieningen zijn gehuisvest. De lokalen die de school overdag voor Lichamelijke Opvoeding en de kunstvakken gebruikt, worden op andere momenten door bijvoorbeeld Scholen in de Kunst gehuurd. De buitenwereld zit daardoor letterlijk in het schoolgebouw, maar mensen van buiten worden ook in de school uitgenodigd, zoals voor jaarlijkse festivals en benefietevenementen. Jaarlijks wordt een matineefestival georganiseerd, waar veel mensen uit de omgeving op af komen. Leerlingen presenteren op dit festival wat zij tijdens matineelessen hebben gedaan, bijvoorbeeld een circusvoorstelling, een stage fighting demonstratie, zelfgeschreven liedjes en zelf gekookte voeding.

Specifieke eisen aan docenten
In het profiel voor docenten en andere medewerkers van het Vathorst College staan specifieke eisen zoals coachvaardigheden, improvisatievermogen en goed met collega’s kunnen samenwerken.Docenten hebben immers geen eigen domein zoals  een eigen klaslokaal. Het is belangrijk dat iedereen met vertrouwen en een positieve instelling naar de leerlingen kijkt. Docenten moeten kunnen samenwerken binnen een leerhuis: je kwetsbaar durven opstellen, anderen helpen, en op een gelijkwaardige manier met leerlingen en collega’s omgaan.
De school verwacht dat docenten net als de leerlingen bewust voor deze school kiezen.Om geschikte docenten te vinden, lopen nieuwe docenten eerst een dag mee, waarna ze feedback krijgen van de collega’s met wie ze hebben gewerkt. Gedurende hun eerste jaar krijgen nieuwe docenten een uitgebreid begeleidings- en beoordelingstraject. De beoordeling is streng en er vallen ook mensen uit: niet iedereen kan zich de Vathorst-manier snel eigen maken. Naast begeleiding van nieuwe medewerkers vindt er continue professionalisering van huidige medewerkers plaats, bijvoorbeeld door middel van een cursus didactisch coachen en leerhuismanagement.